Publikujemy VI część serii ogólnopolskiego programu „Nieskończenie Niepodległa”. Publikujemy ważne momenty decydujące o stuleciu. Liczymy, że publikowane materiały (teksty i fotografie) zachęcą Państwa do zagłębienia się w dzieje historii naszego kraju, zwłaszcza w jubileuszowym roku.

Znak Milenium

Prymas Stefan Wyszyński, jeszcze więziony przez komunistów, pisze tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu Polskiego, które w sierpniu 1956 r. przyjmuje blisko milion wiernych. To zarazem duszpasterski program na lata Wielkiej Nowenny (1957–66), prowadzący do Roku Milenijnego. Jego zapowiedzią jest także peregrynacja kopii Obrazu Jasnogórskiego we wszystkich parafiach w Polsce. Władze mobilizują się przeciw temu pod hasłem Tysiąclecia Państwa Polskiego.
Prymas, w roli przywódcy społecznego, wyprowadza – wobec pojawienia się Obrazu czy podczas uroczystości milenijnych – miliony ludzi w przestrzeń publiczną. Forma religijna osłania fundamentalną treść: powrót podmiotowości polskiego społeczeństwa, które widzi siebie samo na ulicach. To dla wielu zasadnicze przeżycie, że można być tak razem, poza dyktatem komunistycznej władzy.

16 kwietnia 1966 – w Gnieźnie odbywają się centralne kościelne obchody Milenium Chrztu Polski (poprzedzał je kilkuletni program duszpasterski Wielkiej Nowenny). Władze komunistyczne organizują w pobliżu jedno z wydarzeń związanych z obchodami Tysiąclecia Państwa Polskiego i zagłuszają pieśni religijne wystrzałami z armat. Była to kulminacja walki o „rząd dusz” między Kościołem a komunistami.

Adam Nowak (mieszkaniec podpoznańskiej miejscowości) w dzienniku
Przed katedrą i w katedrze setki tysięcy ludzi. To nie jest tylko uroczystość religijna. To manifestacja patriotyczna przeciw formalnym i politycznym próbom podziału Polaków, przeciw manipulacjom partii, która chce określać według swoich wzorów cnoty i wady obywatelskie.
Poznań, 16 kwietnia 1966

Janusz Zabłocki (publicysta, działacz katolicki) w dzienniku
Toczy się […] zacięta walka, która w istocie rozstrzygnie o przyszłości nie tylko Kościoła w państwie socjalistycznym, ale i o duchowej przyszłości narodu. Decydujące będzie to, czy w obliczu bezprzykładnej ofensywy komunistycznego państwa, do której zmobilizowało ono wszelkie środki, Prymas Polski znajdzie się wraz z Episkopatem izolowany i osamotniony, czy też otrzyma wsparcie od społeczeństwa. Wynik tej konfrontacji, tego swoistego społecznego referendum, zależeć będzie od tego, jak zachowają się masy.
Ożarów Mazowiecki, 18 kwietnia 1966

Przeżycie nie byłoby tak głębokie i mocne, gdyby mu nie towarzyszyło nierozłącznie tak żywe doświadczenie międzyludzkiej wspólnoty. Wiernych zgromadzonych w wielkim tłumie umacnia poczucie, że w przeżyciu swoim nie jest nikt z nich osamotniony, ale łączy ono tak wielką liczbę ludzi przybyłych w tym samym celu i w imię tej samej Sprawy. I stają się tym przeżyciem wspólnoty silniejsi i bardziej sobie wzajem bliscy. Można to było odczuć tamtego wieczoru [3 maja] na jasnogórskich wałach. […] Po raz pierwszy zobaczyliśmy się w takiej liczbie razem.
Warszawa, 4 maja 1966 r.

Jan Nowak-Jeziorański (dyrektor Rozgłośni Polskiej RWE)
Nie mieliśmy wprawdzie reportera na miejscu w Polsce, ale słuchacz w kraju tylko z naszych audycji mógł usłyszeć w najdrobniejszych szczegółach to wszystko, co działo się w Gnieźnie, Poznaniu, Krakowie i na Jasnej Górze. Pomogli nam w tym zresztą sami słuchacze. Od różnych amatorów zaczęliśmy otrzymywać okólnymi drogami taśmy z nagraniami. […] Dzięki temu mogliśmy nadać godzinny reportaż z Częstochowy z przemówieniem Prymasa i innych. Echem z Monachium odbiły się i powróciły do kraju pamiętne słowa arcybiskupa [Bolesława] Kominka wygłoszone na Jasnej Górze: „Nikt nie może ograniczyć naszej wiary do wąskiego nacjonalistycznego getta”.
Monachium

Materiały przekazane przez Ośrodek KARTA w ramach Programu „Nieskończenie Niepodległa”, www.nieskonczenieniepodlegla.pl, www.karta.org.pl.